Rối loạn stress cấp là gì? | Safe and Sound

Stress cấp tính thường xảy ra khi cá nhân phải đối mặt với những tình huống tác động mạnh đến tinh thần. Đó là những tình huống gây sang chấn tâm lý rất mạnh và có thể dẫn đến nhiều hậu quả nặng nề. Mức độ của stress cấp còn phụ thuộc vào khả năng đối phó của từng cá nhân. 

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Định nghĩa rối loạn stress cấp

Rối loạn stress cấp (Acute Stress Disorder - ASD) được đặc trưng bởi sự gia tăng căng thẳng và lo lắng sau khi tiếp xúc với một sự kiện chấn thương tâm lý. Sự kiện chấn thương tâm lý được bác sĩ tâm thần giải thích là bệnh nhân là nạn nhân hoặc phải chứng kiến một tai nạn (tai nạn xe hơi, cháy nhà) hoặc một tội ác khủng khiếp (giết người), các trận đánh, bị hành hung, bị bắt cóc, nạn nhân của một thảm họa tự nhiên (như động đất, sóng thần,...), được chẩn đoán là mắc bệnh hiểm nghèo, bị lạm dụng tình dục.

Bệnh nhân phản ứng với những chấn thương tâm lý này với nỗi sợ hãi và bất lực, họ luôn hồi tưởng lại sự kiện đau buồn này và cố gắng để xa lánh nó. Sự kiện này có thể được sống lại trong những giấc mơ và suy nghĩ của bệnh nhân lúc thức (hồi tưởng).

Ảnh 1: Rối loạn stress cấp thường xuất hiện sau những chấn thương tâm lý mà bản thân vừa trải qua

Các yếu tố stress là đủ mạnh để gây đau khổ cho hầu như tất cả mọi người. Họ có thể tái hiện các sự kiện đau buồn trong những giấc mơ của họ và suy nghĩ hàng ngày của họ. Họ được cho là sẽ tránh bất cứ điều gì có thể gợi lại các ký ức đau buồn của stress cùng với một tình trạng tăng cảnh giác. Các triệu chứng khám kèm theo là trầm cảm, lo âu và những khó khăn về nhận thức như kém tập trung, trí nhớ giảm,... là rất phổ biến. 

Rối loạn stress cấp là các triệu chứng xuất hiện trong vòng 1 tháng sau khi có chấn thương tâm lý. Trong và sau khi bị chấn thương, bệnh nhân có ít nhất 3 trong số các triệu chứng sau: cảm giác chết lặng, cảm giác tan rã hoặc mất đáp ứng cảm xúc, giảm nhận thức của bệnh nhân với xung quanh, giải thể thực tế, giải thể nhân cách, quên phân ly. Các rối loạn này phải diễn ra trong vòng 2 ngày đến 4 tuần sau chấn thương.

Tỷ lệ của phản ứng stress cấp ở những người bị chấn thương tâm lý mạnh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương cũng như ngưỡng chịu đựng chấn thương tâm lý của từng người.

Nếu bạn rơi vào tình trạng này cần sự hỗ trợ đặc biệt từ các chuyên gia tâm lý để quản lý và giảm thiểu các ảnh hưởng. Quá trình chăm sóc thường bắt đầu bằng một cuộc đánh giá cụ thể để xác định mức độ tổn thương mà người bệnh đang trải qua. Dựa trên đánh giá, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ phát triển một kế hoạch điều trị riêng biệt, tùy thuộc vào nhu cầu và tình trạng cụ thể của từng người. Lộ trình của Safe and Sound bao gồm:

 

2. Tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn stress cấp

• Chứng kiến nguy hiểm đe dọa tử vong, thương tích nghiêm trọng, hoặc bạo lực tình dục với một hoặc nhiều hơn các sự kiện theo các cách sau:

• Trực tiếp trải qua những sự kiện đau buồn.
• Chứng kiến sự kiện đau buồn xảy ra với những người khác.
• Biết được sự kiện xảy ra cho một thành viên trong gia đình hoặc bạn bè thân thiết.

Trong trường hợp tử vong hoặc đe dọa tử vong của một thành viên trong gia đình hoặc bạn bè, sự kiện đó phải có bạo lực hoặc là một tai nạn, lặp đi lặp lại nhiều lần, hoặc tiếp xúc rất chi tiết với các sự kiện đau buồn (ví dụ: phải thu thập mảnh xác người, cảnh sát nhiều lần hỏi thông tin chi tiết về lạm dụng tình dục trẻ em). Điều này không áp dụng cho các tiếp xúc thông qua các phương tiện truyền thông, phim ảnh, trừ khi các tiếp xúc này là liên quan đến công việc.

• Các triệu chứng hồi tưởng: Tái diễn, không mong muốn các kỷ niệm đau buồn của chấn thương.

Ảnh 2: Người bệnh thường xuyên có những hồi tưởng về quá khứ và không thể vượt qua được

• Cảm xúc tiêu cực: Không có khả năng để trải nghiệm những cảm xúc tích cực trong một thời gian dài (ví dụ: không có khả năng để trải nghiệm hạnh phúc, sự hài lòng, hoặc cảm xúc yêu thương).
• Triệu chứng phân ly: Thay đổi cảm nhận về môi trường sống của mình (ví dụ: nhìn thấy chính mình từ phía bên kia của căn phòng, nhìn thấy sự kiện gây bàng hoàng, thời gian trôi rất chậm); Không có khả năng nhớ một khía cạnh quan trọng của sự kiện đau buồn (thường là quên phân ly; không phải do chấn thương sọ não, rượu hoặc ma tuý).
• Triệu chứng xa lánh: Cố gắng tránh những ký ức, suy nghĩ đau buồn, hoặc cảm xúc liên quan chặt chẽ với sự kiện đau buồn; Cố gắng tránh các kích thích từ bên ngoài (người, địa điểm, cuộc hội thoại, các hoạt động, các đối tượng, các tình huống) có thể khơi dậy những ký ức và suy nghĩ đau buồn, hoặc cảm xúc liên quan chặt chẽ với sự kiện đau buồn.
• Các triệu chứng kích thích: Rối loạn giấc ngủ (ví dụ: khó vào giấc ngủ, khó giữ giấc ngủ hoặc dậy quá sớm); Dễ nổi cáu (với rất ít hoặc không có sự khiêu khích), thường kích động lời nói hoặc kích động hành vi nhằm vào người hoặc sự vật khác.
• Dễ giật mình.
• Khó tập trung chú ý.
• Phản ứng quá mức.
• Thời gian rối loạn (các triệu chứng trong tiêu chí B) là 3 ngày đến 1 tháng sau khi có chấn thương.

3. Điều trị rối loạn stress cấp

3.1. Liệu pháp tâm lý

Tâm lý liệu pháp đóng vai trò quyết định trong điều trị phản ứng stress cấp. Trước hết phải cô lập được stress. Bệnh nhân cần được đưa ra khỏi môi trường gây chấn thương tâm lý càng sớm càng tốt. Khi thoát ra khỏi môi trường gây chấn thương tâm lý thì hầu hết bệnh nhân dần trở về trạng thái tâm lý bình thường; tình trạng lo âu, hốt hoảng, phân ly sẽ giảm đi.

Nhân viên y tế hoặc các thành viên trong gia đình cần giữ vững tình trạng tâm lý cho bệnh nhân. Cần động viên an ủi bệnh nhân để họ nhận thấy rằng nguy hiểm đó quá, giúp họ thư giãn, hướng dẫn cách tập thở chậm để giảm bớt các triệu chứng khó chịu về cơ thể.

Tránh gợi lại các khía cạnh của chấn thương tâm lý một cách bừa bãi để bệnh nhân không phải sống lại các ký ức đau buồn của chấn thương tâm lý.

Liệu pháp tâm lý cá nhân có thể áp dụng. Nhìn chung trong giai đoạn này bệnh nhân thường cần có người thân bên cạnh, động viên giúp đỡ họ lấy lại thăng bằng trong cuộc sống.

3.2. Điều trị bằng thuốc

Việc dùng thuốc hoàn toàn cần thực hiện theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh tuyệt đối không dùng bất cứ loại thuốc nào vì có thể gây nguy hiểm cho chính bản thân. Việc dùng thuốc sẽ giúp tinh thần người bệnh giữ ở mức ổn định, tránh tình trạng bị kích thích quá mức cũng như đem đến chất lượng giấc ngủ tuyệt vời hơn. Các loại thuốc được chỉ định phổ biến bao gồm: Nhóm thuốc bình thần benzodiazepin, thuốc ứng chế adrenergic, thuốc an thần kinh. 

Để giúp khách hàng, các chuyên gia của Safe and Sound luôn đồng hành với bạn, giúp bạn:

- Một bộ não tràn đầy suy nghĩ tích cực nhờ loại bỏ được những suy tư không quan trọng hoặc sai lệch.

- Một tinh thần sảng khoái, hết lo âu để bạn có thể tận hưởng những điều tốt đẹp mà cuộc sống ban tặng.

- Một tâm thế tự tin, vững vàng để đưa ra những quyết định nhanh hơn, đúng đắn hơn trong công việc, từ đó gia tăng sức mạnh về tài chính, sự nghiệp và cả sự tự hào.

4. Đội ngũ chuyên gia Safe and Sound có thể giúp đỡ gì cho bạn?

Chúng tôi biết rằng trị liệu tâm lý đôi khi là một bước khó khăn và cố gắng tìm một chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần mới phù hợp với nhu cầu cá nhân và tính cách của bạn có thể là một nhiệm vụ khó khăn và không dễ dàng.

Chúng tôi tin rằng sự kết hợp giữa chuyên gia tâm lý và bác sỹ tâm thần sẽ đem lại hỗ trợ tốt nhất cho bạn. Đội ngũ chuyên gia của Safe and Sound đáp ứng khắt khe các tiêu chuẩn, giúp bạn giải quyết đa dạng các vấn đề tâm lý bao gồm: Trầm cảm sau sinh, lo âu, rối loạn phân liệt cảm xúc, các vấn đề về giấc ngủ, rối loạn cảm xúc, các mối quan hệ, chấn thương tinh thần,…

- Bề dày kinh nghiệm hành nghề với đa dạng vấn đề tâm lý

- Kỹ năng đánh giá, tham vấn và xây dựng kế hoạch hỗ trợ hiệu quả

- Kết hợp linh hoạt các kỹ thuật, phương pháp để hỗ trợ hiệu quả và duy trì kết quả bền vững

Bên cạnh đó, Safe and Sound sẽ:

- KHÔNG coi bạn là bệnh nhân: Ngược lại, chúng tôi coi bạn là một người can đảm đang chống chọi với cả một bầu trời u tối đang chực chờ sụp xuống. Chuyên gia của SnS có thể góp thêm với bạn một đôi tay trong nỗ lực này.

- KHÔNG dạy đời bạn: Chúng tôi sẽ cùng bạn nâng dậy nguồn năng lượng tích cực mà lâu nay đã bị quá nhiều áp lực và khổ đau đè sát đất.

- KHÔNG lạm dụng thuốc và hoá dược: Ngược lại, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm đến những giải pháp hiệu quả và tự nhiên.